O witaminie D

Witamina D (pochodna sterolu) to związek rozpuszczalny w tłuszczach. Jest ona wchłaniana w jelicie cienkim przy udziale żółci. Wewnątrz organizmu witamina ta ulega różnorodnym przekształceniom do biologicznie czynnych metabolitów. Związki te krążą po całym organizmie, a fizjologicznie będąc bardzo podobnymi do hormonów, regulują czynności wielu komórek. Tym samym korzystnie wpływają na tzw. homeostazę organizmu, której prawidłowe utrzymanie przyczynia się do zachowania zdrowia.

Głównym zadaniem witaminy D jest utrzymywanie stałego poziomu wapnia w osoczu krwi poprzez zwiększenie jego wchłaniania w jelicie, pobieranie wapnia z kości oraz zmniejszenie jego wydalania przez nerki. Witaminy z grupy D to zatem ważne związki uczestniczące w metabolizmie tkanki kostnej.

Zasadniczo rozróżnia się dwie postaci witaminy D, które pochodzą ze źródeł zewnętrznych. Witamina D₂ (kalcyferol) jest wytwarzana przez rośliny i dostarczana nam wraz z pożywieniem. Jest ona jednak dostępna w stosunkowo niewielkiej ilości pokarmów i przyswajamy ją w niewielkiej ilości.

Witamina D₃ (cholekalcyferol) jest wytwarzana w skórze z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania słonecznego. 7-dehydrocholesterol powstaje natomiast w ścianie jelita z cholesterolu. Promieniowanie ultrafioletowe o długości fali 290-320nm penetrując niezakrytą skórę powoduje przekształcenie wspomnianego 7-dehydrocholesterolu w prowitaminę D₃. Dlatego też witaminę D określa się potocznie jako „słoneczną witaminę”. Pora dnia, zachmurzenie, smog, zawartość melaniny w skórze – to niektóre z czynników, które wpływają na ilość pochłanianej witaminy D. Również zanieczyszczenie powietrza zmniejsza penetrację promieni słonecznych, ponieważ absorbuje światło ultrafioletowe, a przez to obniża ilość przyjmowanego w ten sposób związku.

Witamina D w organizmie człowieka
Gdy witamina D zostanie już dostarczona do organizmu, ulega dalszym przekształceniom. W surowicy krwi rozróżnia się taką jej postać, jak 25-hydroksywitamina D₃ (kalcyfediol). Odgrywa ona istotną rolę w zwrotnym wchłanianiu wapnia w kanalikach nerkowych oraz regulacji wahań stężenia tego jonu w mięśniach. Receptory dla kalcyfediolu zlokalizowane są w niemal wszystkich tkankach organizmu (z wyjątkiem wątroby).

Dlatego odgrywa on ważną rolę w regulacji wewnątrzkomórkowego stężenia wapnia oraz kontroli wzrostu i różnicowania komórek –  szczególnie tych zlokalizowanych w szpiku kostnym. Ponadto pobudza on wchłanianie wapnia i fosforanów w jelicie oraz mobilizuje wapń z kości. Kolejna  postać witaminy D to 1,25-dihydroksywitamina D3 (kalcytriol) wytwarzany w nerkach z kalcyfediolu. To najsilniejszy metabolit, który reguluje poziom wapnia w osoczu. Pobudza on syntezę osteokalcyny – związku wiążącego wapń w tkance kostnej, który jest zależny od witaminy K.

AUTOR:
dr n med. Magdalena Salwińska, biolog medyczny
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie